netoops blog
>>> Ansuf Yes-wen ! ⴰⵏⵙⵓⴼ ⵢⴻⵙ ⵡⴻⵏ <<< Ma ulac Tamaziɣt, ulac ulac ulac...
Sbeddet asnas Tala uMaziɣ_1_1.0 deg usawal-nwen Android. Tala uMaziɣ deg-s ugar n 600 n yimagraden, 50 n yimawalen, 100 n yidlisen, 35 n yiseɣẓanen ...

dimanche 25 décembre 2022

Ammud n yiḍrisen ɣef YENNAYER


Atan tura Yennayer ɣef tewwura. I yiselmaden i yebɣan ad d-heggin timsirin ɣef uzamul-a n yimaziɣen, atan ɣur-wen wammud n yiḍrisen.
Collection de textes en Tamaziɣt sur Yennayer.
Aḍris-agi yufrar-d deg temsizzelt n 20 yebrir, i texdem tiddukkla tadelsant Itri n Uzekka.
--------------------------------------------------
Gar wansayen n Leqbayel : Yennayer
--------------------------------------------------
Yennayer d yiwen gar wansayen iqburen i aɣ-d-ǧǧan lejdud-nneɣ imaziɣen. Yennayer d azamul, d ansay, d amezruy. Yettili-d deg wass wis 12 n ‘janvier’, ass-nni i ikeccem useggas amaziɣ amaynut. Ihi ansi i d-yekka? Amek i t-sfugulen medden ? Yennayer d ass amenzu n useggas n yimaziɣen, yebda leḥsab-a lewhi n 950 n yiseggasen uqbel talalit n Sidna Ʃisa. Bdan yimaziɣen sfugulen-t, seg wasmi yerbeḥ ugellid Cacnaq agellid n yiferɛunen (Ramses wis sin) n tmurt n Maṣer. Dɣa, seg wass-nni i yebda leḥsab n yimaziɣen, yerna yal mi ara d-yaweḍ zellun yimdanen iyuzaḍ ɣef umnar n tewwurt n uxxam i wakken ad yebɛed ccer ɣef yixxamen-nsen. S umata, sewwayent tlawin seksu d uyaziḍ bu sebεa n yisufar : lḥemmez, lubya n leqbayel, lubya tacebḥant, ibawen iquranen, irden, leεdes d tjilbant taqurant. Sewwayent diɣen aɣrum aqquran, tiɣrifin, lemsemen…, maca ur sewwayent ara cyaḍ i wakken ur yettceyyiḍ ara useggas-nsent. Llan yirmad-nniḍen i xeddmen yimdanen zik, yecban ttesḍila tamezwarut i warrac imecṭaḥ akken ad yeğhed ucebbub-nsen. Xeddmen daɣen tasewwiqt, anida aqcic ad isewweq i tikkelt tamezwarut akken ad yawi aqerruy n uzger i wakken ad yuɣal d aqerruy ɣef uxxam. Yennayer d ansay i aɣ-d-ǧǧan yimezwura-nneɣ, ilaq ad nseḥbiber fell-as akken ad neṭṭef deg wansayen-nneɣ, imi yennayer diɣen d aggur yesfilliten i rrbeḥ, lxir, lerẓaq, tazmert d talwit…atg.
Sbihi Lina (Aɣmis n yimaziɣen).

--------------------------------------

Yennayer
Yennayer d ass amezwaru n useggas imaziɣen yebdan lewhi n 950 uqbel talalit n Sidna Ɛisa, aseggas-nni i yerbeḥ ugellid Cacnaq ṭrad i d-yellan gar-as d iferɛunen di Maṣer,
mbaɛd tagelda tis 22 neɣ 23. Yennayer d agur yesfilliten i lxir, rrbeḥ, lerẓaq, imi t-sfugulen imaziɣen. 
Amek i d-yettili usfugel n yennayer ? 
Aṭas n wansayen i d-icudden ɣer yennayer, xedmen imensi n yennayer neɣ imensi bu sebɛa isufar (lḥemmeẓ, lebṣel, ibawen iquranen, lexliɛ “tikarbicin”, ṭumaṭic, lleft, lbatata). Zellun iyuẓad, dɣa zik yal aɛeggal s uyaziḍ-is, yerna yal yiwen deg-sen mi ara yewweḍ 17-18 iseggasen ad yezlu i yiman-is. Xedmen lwaɛda s lexfaf neɣ lesfenǧ. Mačči d aya kan, llan wansayen-nniḍen am ttesḍila tamezwarut i uqcic amectuḥ akken ad yeǧhed ucebbub-is.
Xedmen taswiqt anda aqcic ad yawi aqerru n uzger akken ad yuɣal d aqerru n uxxam.
Nora Belgasmia - Tanfalit tirarawt di Tmaziɣt

-------------------------------------------

Yennayer, d azamul, d ansay
Yennayer d azamul n yimaziγen, d yiwen n wansay i d-yelḥan d leqrun, d ass amezwaru n useggas imaziγen, yebdan lewhi n 950 uqbel talalit n sidna Σisa, aseggas-nni i yerbeḥ ugellid Cacnaq ṭrad i d-yellan gar-as d iferεunen di Maṣer, mbaεd tagelda tis 22. Yennayer d agur yesfilliten i lxir, rrbeḥ, lerẓaq, talwit, imi t-sfugulen yimaziγen.
Amek i d-yettili usfugel n yennayer?
Aṭas n wansayen i d-icudden γer yennayer. Xedmen imensi n yennayer neγ llan wid yeqqaren imensi bu sebεa yisufar. Zellun iyuzaḍ, dγa zik yal aεeggal s uyaziḍ-is, yerna yal yiwen deg-sen ma yewweḍ 17 neγ 18 n yiseggasen, ad yezlu i yiman-is. Xedmen lwaεda s wayen zemren. Mačči d aya kan, llan wansayen-nniḍen am ttesḍila tamezwarut i uqcic amectuḥ akken ad yeğhed ucebbub-is. Xedmen tasewiqt anda aqcic, ad d-yawi aqerru n uzger akken, ad yuγal d aqerru n uxxam. Deqs n tmeγriwin i d-ittewheggan aseggas-a sγur tiddukkliwin yemgaraden, ama di tmurt-nneγ ama di tmura n lbarani d tmura n tmazγa s umata, ilmend n useggas amaynut n yimaziγen 2971, imi d ass i yesddukulen imaziɣen meṛṛa anda ma llan. D ass n tegmat i aɣ-d-yesmektayen amezruy d wakud i deg d-telḥa tmazɣa. D ass i yessemlalayen tassa d way turew, d ass n usirem d lferḥ ara yeẓẓun talwit deg ulawen. D ass, anda i nessikid ɣer umezruy lqayen, d anagi ger tɣermiwin d leǧnas meṛṛa i aɣ-d-yezzin. Yennayer d ansay εziz fell-aɣ meṛṛa, acku d amezruy-nneɣ d tinettit-nneɣ. Nessaram yal aseggas d anerni deg yiseɣ d tlelli, d usebγes n tutlayt n teqbaylit.
Islam Bessaci – Aɣmis n yimaziɣen – DDK

--------------------------------------

Yennayer deg tmurt n Lezzayer
Seg zik n zik, Imaziɣen ttraǧun aseggas ajdid am wagur n lɛid. Seg Wat Jennad s At Leqser,
seg Ǧerǧer ɣer Uheggar, deg Wawras neɣ deg Tlemsan, d yiwen n wass i d-ttmektin s tmeɣriwin d wansayen. Ansayen-a qqimen ar ass-a n wussan d azamul n yidles d tmagit ɣur kra, d ansayen kan ɣur kra-nniḍen. Awi-d kan imi qqimen. Ahat yiwen wass ad rnun azal i tɣerma.
Aɣref yettmagar yal aseggas ixf n useggas s wansayen i d-teǧǧa tsuta i tayeḍ. Qqaren wat
zik : « Akken i temmugreḍ yennayer ad tqableḍ neɣ ad tesɛeddiḍ aseggas ». Ɣef waya dɣa,
Imaziɣen n tmurt n Lezzayer ttmagaren yennayer s kra n leɛwayed, ɣas ma mxallafent seg
temnaḍt ɣer tayeḍ, iswi-nsent yiwen; d asirem s lferḥ, i zzhu d talwit, d lfal yelhan.
Deg tmurt n Leqbayel, at uxxam ttmagaren aseggas ajdid s lferḥ, ihi, iḍ-nni d seksu s
uyaziḍ ara niwlen. Akken i d-qqaren, ayaziḍ-nni zellun-t d asfel i wakken ad tebɛed deɛwessu ɣef yiɛeggalen n uxxam. Aseqqi ilaq ad yili s sebɛa n yisufar (leɛdes, lḥemmeẓ, lubyan, tajilbant, ibawen...). Sewwayen daɣen timellalin. Anamek-nsent d asfillet i wussan imellalen. I wakken ad ǧǧuǧǧgen wussan n useggas, sewwayen ayen yesɛan ajeǧǧig am yibawen d tjilbant... Akka i ttwenniɛen zik imensi akken ad d-mlilen wat uxxam, meẓẓi neɣ meqqer, ad ferḥen mi ara temlil tasa d wi turew. Ula d iɣriben ibeɛden ttaǧǧan-asen amur, deɛɛun-asen daɣen ddeɛwa n lxir, amzun gar-asen i llan.
Ass amezwaru n yennayer, ad d-kkrent tlawin tasebḥit akken ad cebbḥent axxam. Ad
beddlent kra yellan d aqdim s ujdid, ula d inyen n lkanun ddan deg leḥsab, i wakken ad tbeddel teswiɛt ɣef yixxamen, ladɣa wid yenḥafen. Syin ɣer-s, ad sewwent lesfenǧ, tamtunt d teɣrifin i wakken ad tefti nneɛma d waman akken yefti lesfenǧ d temtunt. Ma d tiɣrifin qqaren akken ad tḍurref lmut ɣef wat uxxam [...]
Deg temnaḍt n Tlemsan, ttmagaren yennayer s tfaska yettaṭṭafen sebɛa n wussan ideg
tturaren ayen umi qqaren « Ayrad manɣara ». Deg tmurt n Wawras, ttbeddilen ula d nutni
imensi. Ttruḥun ɣer lexla ad d-kksen azzu, ad yerr tiṭ. Sellɣen daɣen axxam s tumlilt. Ma d
imezdaɣ n Uheggar, am yirgazen am tlawin ttaɣen-d iceṭṭiḍen ijdiden, smana uqbel yennayer. Iḍ-nni n yennayer, ilmeẓyen, sfugulen-t s ccna d ccḍeḥ alamma yuli wass. Ma d tilmeẓyin ssefraḥen-tent s warrazen. Ula d učči ttbeddilen-t. Iḍ-nni ad sewwen kasbasu (seksu), tagella (aɣrum), talabagat (aksum yeẓden)...
Maca, ɣas akka, d yennayer i as-yennan : “ Win i yi-d-yemmugren s rric, ḍemneɣ-as lɛic ”.
Ur yelli d ansayen kan swayes ferrḥen yimdanen neɣ d tameɣra i d-ttheyyint tiddukliwin
tidelsanin, yennayer d azamul n tɣerma icudden aṭas ɣer tfellaḥt. Ttmektin-t-id wid yurzen s akal, ɣer tmurt, ɣer yiẓuran.
Kaci SAADI, deg tesɣunt Timmuzɣa Un 16, HCA, Yennayer 2008, sb.17-18.

--------------------------------------

A WI BUDDEN YENNAYER
Ccna n Wurawen n Yennayer, laεwacer n tafat
A wi budden yennayer,
Yennayer !
I wakken ad telhu ddunnit
Kra yellan ad yesεu sser
Ad yesεu sser !
Ccedda ad tuɣal d talwit
Yal iɣzer ad yessenser
Ad yessenser !
Akal ad yerwu tissit.

A wi budden yennayer
Yennayer !
Lehna ad tress deg yixxamen
Aεeqqa iḥuder-it yifer
Iḥuder-it yifer !
Tagmat tedda d watmaten
Lɣella ad tefsu iger !
Tamusni ad tezdeɣ ulawen.

A wi budden yennayer
Yennayer !
Tafat i medden merra
Yal afrux ad yefferfer
Ad yefferfer !
Di tmurt i tdel laεnaya
Tudert ad tebnu ɣef liser
Ad tebnu ɣef liser !
Akken nnan Imezwura.
Youcef Allioui

11 commentaires :

Anonyme a dit…

Tanemmirt-nnwen i lmend n leqdic -a .

Unknown a dit…

tanemmirt -im a weltma s twɣzi n leɛmer-im

Rafik zerrouk a dit…

Azul fell-awen, tanemmirt ɣef leqdic-agi igerrzen. Tudert yelhan i wid yessidiren taqbaylit.

Unknown a dit…

Yelha wayen i d-uran yildukal,maca ur d-yeḍri ara traḍ ger yimazighen akked Yiferεunen ilmend n yizermezrayen(préhistoriens)

Kahina AT MESΣUD. a dit…

Azul fell-awen, deg tazwara Yennayer ameggaz 2971.

Tanemmirt-nwen Γef leqdic-a yesεna azal, deg-s tamussni, deg-s aseḥbiber Γef yidles d umezruy.

BΓiΓ ad awen-d-iniΓ awal maci s tin n uqejjem neΓ s tin tukksa n sser, ala!

A win yufan azuzzer yecban wagi nniΓ yesεa azal meqqer, meεna Γurwat tuccḍiwin deg tira.

DaΓen Mulud M3EMRI, yenna : " Win yebΓan tamaziΓt, yissin tira-s.''

Maci: ...ad yissin tira-s''.

Yenna-t-id war tazelΓa n wurmir ''ad''.

Mulud M3EMRI, d netta i d bab n tjerrumt, ur as-yeεriq ara ad d-yini: ...ad yissin.

Deg leεnaya-nwen, d tuccḍa ilaq ad tt-tesseΓtim.

Ilaq akken i d-yenna inzi-a, ara yeqqim.


...yissin tira-s. / D acqirrew, ccic nadi issin tira-s (tira amezruy idles)

...ad yissin. / D aḥerfi kan.

Tanemmirt-nwen, afud igerrzen.

Unknown a dit…

Tanemmirt-im a Massa ghef usegheti akki igerrze .nekk d taselmadt n tmazighet macci atas Aya aremi d tura izerigh ayen akka d.zuzred tanemmirt.

Unknown a dit…

Tanemmirt
Yelha uxeddim-agi.
Leεquba ar yisental wiyiḍ.

Said Muqran a dit…

Tanemmirt-nwen. Igerrez

Bahmed a dit…

Acek-iten yiḍrisen-agi.

Anonyme a dit…

Tanemmirt

Anonyme a dit…

D ayen igerrzen s waṭas tanmirt-nwen

Enregistrer un commentaire